Sanne sees her surroundings sigh when she doubts vaccines out loud login required

Dit artikel is afkomstig uit het AD. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

“We vinden vaccinatie iets groots, iets engs. Ik wil mijn baby niet zomaar iets laten inspuiten.” Sanne (26) – haar naam is gefingeerd, want vaccineren is zo’n gevoelig onderwerp – beschrijft hoe ze sinds de geboorte van haar zoon (nu vijf maanden) in een tweestrijd zit. Waar doet ze goed aan? Heeft haar mannetje genoeg aan borstvoeding? Wordt hij nou echt zo ziek van, pak ‘m beet, mazelen, zoals iedereen steeds zegt? Of zit er juist iets schadelijks in die vaccinaties?

Voor Sanne is vaccineren niet iets wat ze zomaar doet. Haar zus kreeg al jong eczeem en het gezin is er vast van overtuigd dat dat een erfenis is van de kindervaccinaties. “We hebben dat natuurlijk niet zwart-op-wit, maar we denken dat zij vaccinatieschade heeft.” Voor haar zus reden om haar drie kinderen niet te laten inenten.

En zelf kreeg Sanne dus ook zo haar twijfels. “Alle informatie van het RIVM is op vaccinatie gericht. Mijn zus heeft zelf onderzoek gedaan en is er dus op tegen. Mijn vriend neigt meer naar voor. Daar word je allemaal door beïnvloed.”

Vlak na de geboorte van haar zoontje snakte de jonge moeder naar iemand die onafhankelijk is en haar vragen kon beantwoorden. Ze kwam bij de antroposofische jeugdarts Rineke Boerwinkel. “Zij ging alle prikken langs, keek naar ons leven en wat ons zoontje nodig heeft.” Met een goed gevoel en een voorlopige keuze stond Sanne weer buiten. Haar zoontje gaat het eerste jaar niet naar de kinderopvang, dus die kinkhoestspuit kan ze uitstellen. Omdat hij elke week een hond ziet, zou een tetanusprik wel wenselijk zijn, maar die is niet los te krijgen. “En ik wil geen cocktail aan een baby geven. Hij is nog zo klein en kwetsbaar. Dus we stellen het voorlopig uit.”

Twijfelende ouders zoals Sanne zijn er meer. De vaccinatiegraad daalt al jaren en ligt gemiddeld op 89 procent. Uit Europees onderzoek blijkt dat 52 procent van de Nederlandse ouders echt overtuigd is van vaccineren. “De groep twijfelaars is wellicht groter dan je zou denken”, constateert onderzoeker Robert Prettner van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Waar voorheen vooral mensen vanuit geloofsovertuiging niet vaccineerden, breidt die groep zich uit naar bepaalde wijken in steden. Ook is er sinds corona een groeiende groep twijfelaars. Ouders zijn bang voor bijwerkingen van de vaccinaties. Ze vragen zich af of de kinderziektes wel echt zo ernstig zijn. Of de ene partner wil het wel, de andere niet.

Deze twijfelaars hebben vooral behoefte aan ‘waardevrije’ informatie, merkt antroposofisch jeugdarts Boerwinkel, bij wie Sanne terechtkwam. Of zoals ze het noemt: een open gesprek. “Ze benaderen antroposofische consultatiebureaus, omdat hun twijfels of angsten voor de vaccins bij de reguliere jeugdgezondheidszorg weggewuifd worden. Ouders ervaren dat ze geen echte antwoorden op hun vragen krijgen, missen vaak de aansluiting in het gesprek. Hierdoor voelen zij zich niet gehoord en gesteund en gaan ze actief op zoek naar meer objectieve informatie.”

Want wat als haar zoontje juist door die vaccinatie schade oploopt, vraagt Sanne zich af. “Ze zeggen dat een kindje een dag koorts heeft. Maar als hij door vaccinatie eczeem krijgt of autisme oploopt, heeft hij daar zijn leven lang last van.”

Autisme, tegenstanders van vaccinaties noemen vaker het verband tussen het mazelenvaccin en autisme. In 1998 verscheen daarover een artikel van de Engelse arts Andrew Wakefield. Niet veel later moest hij echter zijn artsentitel inleveren, omdat hij voor dat artikel fraude had gepleegd. Ook in andere onderzoeken is nooit aangetoond dat er een verband tussen vaccins en autisme is.

Ook dat weet Sanne, maar zegt ze, daar zijn ze weer: die twijfels. “Heb ik dan wel de juiste informatie? Dat denk ik dus met alles. Wat is nou waar?” De coronaperiode heeft haar vertrouwen in de overheid en vaccinaties er niet beter op gemaakt. “Ik heb dit nooit hardop tegen iemand gezegd, vind het zelf absurd klinken. Maar ik weet niet wie er achter die vaccinaties zitten. Zijn er ergens mensen die vinden dat we met te veel zijn of die veel geld willen verdienen met vaccinaties? Die hele industrie is misschien wel niet te vertrouwen.”

Als ze de woorden uitspreekt, is er meteen een ander stemmetje in haar hoofd dat dat onzin vindt. Ze is geen wappie, benadrukt Sanne. “Onze vrienden vinden het een beetje bijzonder dat we onze zoon niet hebben gevaccineerd. Als je probeert uit te leggen waarom niet, kijken ze je zuchtend aan. Ik word er ook een beetje zenuwachtig van als mensen doorvragen. Ik ben gewoon een moeder die van alles heeft gelezen en een eigen conclusie heeft getrokken.”

Toen ze bij de antroposofische jeugdarts vandaan kwam, was het idee om hun zoontje toch maar met negen maanden een cocktail tegen onder meer kinkhoest en tetanus te geven.

Een week later was dat goede gevoel echter weer verdwenen. Haar zus kwam met nieuwe informatie over aluminium in de vaccins dat hersenschade bij jonge kinderen kan veroorzaken. “Dan ga je dat weer lezen. Er wordt aan twee kanten aan me getrokken. Dat is niemands schuld, ik zoek het zelf op. Maar als er iets in je leven komt waar je zo veel van houdt, word je daar onzeker over.”

Overigens is ook nooit aangetoond dat aluminium in vaccins schade heeft veroorzaakt. Het RIVM stelt dat de onderzoeken die beweren dat er schade zou zijn niet goed zijn uitgevoerd. In onderzoeken die wel goed uitgevoerd zijn, zijn geen aanwijzingen gevonden dat aluminium in vaccins schadelijk is voor de gezondheid.

En dus neigt Sanne naar niet-vaccineren. “Je gaat toch af op iets wat vertrouwd is: je familie.” Maar heeft ze dan geen vertrouwen in artsen? Jawel, zegt ze, maar misschien weten zij ook niet alles. En gebruikt ze dan helemaal geen medicijnen? Elk medicijn heeft immers bijwerkingen. Klopt, erkent ze, en als het nodig is, krijgt haar zoon gewoon een paracetamol. “Daar zal hij geen hersenbeschadiging van krijgen”, zegt Sanne. Maar antibiotica geeft ze hem liever niet. “Dan vind ik het fijner als hij probiotica krijgt, maar die geeft de huisarts niet.”

Om de twijfels weg te nemen, zou Sanne betere informatie willen van het consultatiebureau. “Zorg dat daar een goed boek ligt met tien onderzoeken vóór vaccineren en tien onderzoeken tegen. Dan kun je als ouders zelf de afweging maken wat je doet.” Nu zit ze continu klem tussen het pro- en contra-kamp. “Er moet een tussenweg zijn, ook bij een regulier consultatiebureau.”

De dalende vaccinatiegraad baart artsen zorgen. Maar valt het tij te keren? Deskundigen denken van wel, zij zien vooral meer twijfelende ouders.

Laatst had jeugdarts Caroline Schouten, tevens bestuurslid bij AJN Jeugdartsen Nederland, een moeder die ervoor koos haar baby niet te vaccineren. “Ik vraag dan: vindt u het goed als ik iets vertel over waar u op moet letten als uw kind ziek wordt? Als uw kind stikkende hoestbuien krijgt, kan het kinkhoest zijn”, beschrijft Schouten. Zes weken later belde deze moeder. Haar baby kreeg hoestbuien. Ze had de huisarts verteld dat het kinkhoest kon zijn. “Het kindje is zelfs opgenomen geweest. Deze moeder had mijn advies ter harte genomen. Daarom is het zo belangrijk om het contact open te houden, ook al doen ouders iets anders dan je liefst zou willen.”

Onderzoeker Robert Prettner analyseerde tientallen vaccinatiegesprekken die jeugdartsen, waaronder antroposofische, met ouders voerden. “Bij het reguliere consultatiebureau sturen gesprekken aan op wel of niet vaccineren. Bij antroposofische artsen zien we de twijfels van ouders in de gesprekken terug. Ze praten soms 40 of 50 minuten over vaccineren.”

Antroposofische jeugdartsen besteden veel aandacht aan voorlichting over de vaccinaties en ziekten waartegen wordt ingeënt. Zo kunnen ouders tot ‘een weloverwogen beslissing komen’, legt Rineke Boerwinkel uit. “Antroposofische artsen zijn dus niet tegen vaccineren. Wij vinden wel dat voorlichting over ziektes en vaccinaties feitelijk en neutraal dient te zijn.”

Bij de reguliere consultatiebureaus komen steeds meer ‘natuurlijke spreekuren’, waarbij antroposofische jeugdartsen zijn. Zij hebben vaak meer tijd om uitgebreidere gesprekken te voeren, constateert Prettner.

Op het Kinderspreekuur van GGD Brabant Zuidoost geeft de antroposofische jeugdarts Sanne Minkenberg bijvoorbeeld voorlichting voor groepen ouders, maar heeft ze ook extra tijd voor mensen die nog individueel willen doorpraten.

Minkenberg verdiept zich in de twijfels van ouders, probeert hun vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. “Het is ook voor hen niet altijd fijn om besluiteloos te zijn over hun kind. Ik vertel dat ze niet de enige zijn, dat helpt vaak al. Mijn intentie is niet om de vaccinatiegraad te verhogen, maar dat ouders een weloverwogen beslissing maken. Heel goed luisteren naar hun gevoelens en gedachten is belangrijk.”